Cami âdâbi ve namaz
Camilerde hocalarimiz, nasil abdest alinacagindan, nasil namaz kilinacagindan, cami
âdâbindan pek bahsetmiyorlar. Bahsedenler varsa da çok azdir. Arkadaslarimin çoguna
sordum. Abdest alirken ayaklarini üç ayri su ile üç defa yikamalari, her yikayista
parmak aralarini hilâllemeleri gerekirken, muslugun altina tutup birkaç kere
yikadiklarini söylediler. Hâlbuki üçten az veya fazla yikamak mekruhtur.
simdi camide riayet edilecek önemli hususlardan bazilarini bildirelim:
Selâm vermek
1- Camiye girenin orada namazi bekliyenlere selâm vermesi iyi olur. Fakat
camide sünneti kilip, farzi beklerken, disaridan gelenin selâmini almak, sünnet ile
farz arasinda bir sey okumak, konusmak ve nafile namaz kilmak sünnetin sevabini yok eder.
Vakit az ise, tefekkür veya kalben zikretmeli, vakit fazla ise, kaza namazi kilmali! Eger
Kur'an-i kerim okunuyorsa, dinlemek çok sevaptir. Sabahin sünnetini evinde kilip gelen
kimse de, camiye gelince, konusmaz, sesli olarak bir sey okumaz.
2- Camiye girince ön safa durmali, yaslilar var diye geride
durmamalidir! Birinci safta yer varken, ikinci safta durmak mekruhtur. Hadis-i seriflerde
buyuruldu ki:
(En hayirli saf, ilk saftir. Sevabi en az olan da geri saflardir.)
(ilk safin fazileti bilinseydi, oraya geçmek için kura çekilirdi.)
(Namaz kilarken ilk safta durmak iyi kimselere nasib olur.)
(Allah ve melekler ilk safta namaz kilanlara, salât ve selâm eder.)
Cennete girmek için ne yapacagini soran bir zata, Peygamber efendimiz (müezzin
veya imam ol) buyurdu. O da (yapamam) dedi. (Öyle ise
namazini ilk safta kil) buyurdu. Ön safa geçerken kimseyi incitmemeli! Hadis-i
serifte, (Halki incitmemek için ön safa geçmiyen, iki misli sevaba kavusur.)
buyuruldu.
3- Peygamber efendimiz mescidin sag tarafinda bulunmanin daha sevap
oldugunu söyleyince, Eshab-i kiram, mescidin sag tarafini doldurmaya basladi. Sol tarafta
açiklik kaldi. Bunu gören Peygamber efendimiz (Mescidin solundaki açikligi
dolduran, iki misli sevab kazanir.) buyurdu. Demek ki, önce sag tarafa durmak
sol tarafa durmaktan daha sevaptir. Solda bosluk kalirsa burayi doldurmak sag taraftan
daha sevaptir.
Saflar sIklasmali
4- Büyük camide cemaat bir saf da olsa, yine sIk durmak gerekir.
Saflarin sIk olmasi, rahmetin gelmesine sebep olur. Saflar sIklastirilip omuzlar birbirine
sIkica degmelidir! Eshab-i kiram safta çok sIk durdugundan elbiselerinin omuzlari
eskirdi. Hadis-i seriflerde buyuruldu ki:
(Namazda omuz omuza sIk durun! Açikliklari kapatin ki, seytan girmesin!)
(Hak teâlâ safi sIklastirana rahmet eder, safta bosluk birakana gazap eder.)
(Saftaki boslugu dolduranin günahlari affolur.)
5- Büyük camide ayaklar ile secde yeri arasindan, küçük câmide, ayaklari
ile kible duvari arasindan geçen günaha girer. Hadis-i serifte buyuruldu ki: (Bir
kimse, namaz kilanin önünden geçmenin, ne kadar çok günah oldugunu bilseydi,
geçmeyip, yüz yil beklemeyi tercih ederdi.)
Herkesin gelip geçecegi yere durana da günah olur. Ancak ön safta bos yer var iken,
boslugu doldurmak için namaz kilanin önünden geçmek günah olmaz. Çünkü bu kimse,
kendisine olan hürmeti kaldirmis demektir. Namaz kilanin önünden, insan veya hayvan
geçmekle namaz bozulmus olmaz. Namazi bir sütre, yani direk gibi bir seyin arkasinda
kilmak gerekir. Hadis-i serifte buyuruldu ki: (Namaza dururken sütre koyun!
Geçmek isteyene mani olun!) [Geçene isaretle, yüksek sesle okumakla mani olmak
caiz ise de, bunlari yapmamak daha iyidir.]
6- Camide konusmak, gülmek, sakalasmak sevaplari yok eder. Hadis-i
serifte buyuruldu ki: (Mescidde dünya kelâmi söyliyenin agzindan kötü bir koku
çikar. Melekler, "Ya Rabbi, bu kulun mescidde söyledigi kelâmdan dolayi, agzindan
çikan fena koku bizleri rahatsiz ediyor" derler. Hak teâlâ da buyurur ki:
"izzim, celâlim hakki için, onlara büyük belâ veririm.")
Camiye girince, önce iki rekat tehiyyet-ül-mescid namazi kilip veya baska ibâdet yapip,
itikâfa niyet ettikten sonra, yüksek sesle olmamak sarti ile konusmak caizdir. ihtiyaç
olmadan mecsidde konusulmaz. Hadis-i serifte buyuruldu ki: (Ahir zamanda bazi kimseler,
mescidlerde dünyadan konusacaklar, dünya kelâmi söyliyecekler. Onlarla beraber
olmayin! Allahin böyle kimselerle isi yoktur.)
Mescide girince, farz veya baska namaz kilininca, tehiyyet-ül-mescid namazi da kilinmis
olursa da, sünnete veya farza baslarken, (Vaktin sünnetine ve tehiyyetülmescid
namazina) diye niyet edilirse, niyetinin de sevabini alir.
Üç ihlas okumak
7- Sünnet ile farz arasinda duâ, sure veya üç ihlas okumamalidir. Hele
bunu adet hâline getirmek bid'attir. ibadetlere ilave yapmak dini degistirmek olur.
Hadis-i serifte, (ibadetleri bizim gibi yapmiyan bizden degildir) buyuruluyor. Peygamber
efendimiz nasil ibadet etmisse, mezhebimiz bunu nasil bildirmisse, o sekilde ibadet
edilir. (sunu da yapalim, ötekini de ilave edelim) demek, dinde reform olur. Asla caiz
olmaz. Sünnet ile farz arasinda bir sey okumanin sünneti iskat [iptal] edecegi
Bahr-ür-raik'ta da yazilidir.
8- Cemaatle namaz kilinirken, sünnete baslamak mekruhtur. Sabah
sünnetini kilmamis olan, sünneti kilarsa, cemaat ile namazda oturmayi da kaçiracagini
anlarsa, sünneti kilmaz, hemen imama uyar. Cemaat ile 2. rekatta oturabilecegini anlarsa,
sünneti caminin disinda, sofada [holde] çabuk kilar. Hol yoksa, içerde direk arkasinda
kilar. Böyle yer yoksa sünneti kilmaz. Çünkü, cemaat ile kilinirken, nafile kilmak
mekruhtur. Mekruh islememek için sünnet terkedilir. Cuma günü imam minbere çikinca
sünnete baslamak da mekruhtur.
9- Camide farzi yalniz kilmis olan, ögle ve yatsi namazlarinda, yaninda
cemaatle namaz kilinmaya baslanirsa, ya cemaate uyup nafile olarak kilar veya camiden
çikar. Diger üç namazi yalniz kilmis olanin, cemaat ile kilinirken bile, cemaate uyup
nafile olarak kilamayacagi için, camiden çikmasi vacip olur. Çünkü, cemaate uymamak
günahtir.
Temizlige riayet
10- Sogan, sarmisak gibi pis kokulu sey yiyerek, camiye gelmek de dogru
degildir. Hadis-i serifte (Sarmisak yiyen, kokusu gitmeden mescidimize yaklasmasin,
insanin rahatsiz oldugu seylerden melekler de rahatsiz olur.) buyuruldu. Yagli, kirli ve
pis kokan is elbisesiyle, kirli ayakla camiye gelip halki rahatsiz etmemelidir! Bazilari
sigara kokusundan da rahatsiz olur. Onun için agzinda ve elbisesinde sigara kokanlar da
temizleyip, kokuyu giderdikten sonra camiye gelmelidir. Çiplak ayakla namaz kilmak
Hanefide mekruhtur. Çorabi kirli olan ve temiz çorap da bulamiyan kimse, halki rahatsiz
etmemek, yani haram islememek için çorapsiz namaz kilabilirse de, mekruh islememek için
daha önceden tedbir alip, eski de olsa, temiz çorapla camiye gelmelidir.
Müslümanlarin vücutlari, elbiseleri, çamasirlari, yemekleri temiz olur. Temiz olunca
da mikrop ve hastalik bulunmaz. Kur'an-i kerimde, (Temiz olanlari severim) buyuruluyor.
Hadis-i serifte de buyuruldu ki: (Müslümanlik temizlik dinidir. Temiz olun! Cennete
ancak temiz olanlar girer.)
11- itikâfa niyet edenler hariç, camide birsey yiyip içmek mekruhtur.
Onun için camiye girerken itikafa niyet etmelidir. Ondan sonra ihtiyaç olursa yiyip
içmek mekruh olmaz.
12- Camide oturmak sevabdir. Hadis-i serifte, (Bes sey ibadettir: Az
yemek, camide oturmak, Kâbeye, Mushafa ve alimin yüzüne bakmak.) buyurulmustur. Camiye
kötü niyetle, mesela ayakkabi çalmak için giren, günah islemis olur. Caminin Allahin
sevdigi yer oldugunu düsünen kimse, burayi ziyarete de niyet ederse sevabi daha çok
olur. Namaz kilmayi beklemek için, camide itikaf edip ahireti düsünmek için, vaaz
dinlemek için de niyet ederse, her niyeti için ayri sevaba kavusur.
13- Çok kimse, sandalyeye, koltuga oturmaya alistigi için camide
dizüstü oturamiyorlar. Ya bagdas kuruyorlar veya ayaklarini dikerek oturuyorlar. Mecbur
kalmadikça, böyle oturmak edebe uygun degildir. Kur'an-i kerim okumak Allahü teâlâ
ile konusmak demektir. Kur'an-i kerim okunurken yaylanip oturmak çirkin olur. Tesbih
çekerken, zikrederken de mümkün mertebe dizüstü oturmaya gayret etmelidir.
Müslümanlarin yaninda da edebli oturmak gerekir. Peygamber efendimiz, kizinin yaninda
bile bir defa olsun, ayagini uzatip oturmamistir.
Evliyadan bir zat, dizüstü otura otura yorulmus, biraz da bagdas kurayim demis. Bagdas
kurup otururken, (Köle efendisinin yaninda böyle mi oturur?) diye bir ses gelir. O da
artik ömür boyu hep dizüstü oturur. Kul olan da zaruret olmadikça, Rabbinin huzurunda
edepli oturmaya çalismalidir.
Müezzinlik yapanlar
14- Müezzinlik yapanlarin bazi hususlari bilmesi gerekir. Meselâ
yürüyerek ikamet okunmaz. ikamet okurken el baglanmaz. Üç istigfar namazlarin sonunda
okunur. Sabah ve ikindinin farzindan selam verip Allahümme entesselamü... dedikten
sonra, ögle, aksam ve yatsida ise son sünnetten sonra okunur.
Müezzin, cemaatle namaz kilinirken arkada bir yerde durmaz, cemaatle beraber safa girer.
Cemaatten arkada müezzin yeri denilen yerde yalniz basina durmasi mekruhtur.
15- Evde, camide veya minarede ezan kibleye karsi okunur. Hayyealessalah
derken sadece yüzü saga, hayyealelfelah derken yüzü sola döndürmek sünnettir.
Vücut döndürülmez. Minarede ise dönerek okurken de, gögüs kibleden baska yöne
döndürülmez.
Ezan okunurken, Resulullah efendimizin ismini isiten, iki elin bas parmaklarini,
gözlerinin üstüne koyarak, (iki gözümün nurusun sen ya Resulallah) der. Hadis-i
serifte, (Salihler anilinca rahmet iner) buyuruldu. Hz.Ebu Bekr-i Siddik, ezan okunurken,
Resulullahin ismini isitince, iki bas parmaginin tirnagini öpüp gözlerine sürdü.
Peygamber efendimiz, sebebini sorunca, (Ya Resulallah, senin mübarek isminle
bereketlenmek için) dedi. Peygamber efendimiz, (Güzel yaptin. Böyle yapan göz agrisi
çekmez) buyurdu. Tirnaklari göze koyunca, (Allahümmahfaz ayneyye ve nevvirhümâ)
demelidir! ikamet okunurken böyle yapilmaz. Tirnaklar öpülüp göze sürülmez.
Camide fazla isik
16- Atalarimiz, camileri los yapmislardir. Fazla aydinlikta kilmak, husua
engel olur. Bu bakimdan camilerde fazla isik yakmak hem husua mani olmak, hem de israf
yönünden mahzurludur. Mübarek gecelerde, camide fazla isik yakmak ise bid'attir. Kitap
okurken, Kur'an-i kerim çalisirken veya baska bir ihtiyaç halinde, ihtiyaç miktari
fazla isik yakmakta mahzur olmaz.
17- Camiye küçük çocuk getirmek mekruhtur. Eger çocuk zarar verir,
kirletirse haram olur. Hadis-i serifte, (Camiye çocuk koymayin) buyuruluyor.
18- Cemaate yetisilemiyecek bile olsa, yine camiye giderken kosmamali.
Peygamber efendimiz, (Namaza giderken kosmayin!) buyurmustur. Cemaate yetisebilmek için
kosmak mekruhtur.
19- Yolda konusmiyacaksa, sabahin sünnetini evde kilmali. Hadis-i
serifte buyuruluyor ki: (Sabahin sünnetini evde kilmak, rizkin bereketine, ev halki ile
iyi geçime ve imanla ölmeye sebep olur.)
20- imamin, son sünneti, farzi kildigi yerde kilmasi mekruhtur. Cemaatin
ayni yerde kilmasi caizdir. Yer degistirmek için birini çekip ona sIkinti vermemelidir!.
21- Camide hikmet, güzel ahlâk, nasihat bildiren siir ve ilâhîleri
ara sira okumak günah degildir. Devamli böyle vakit geçirmek mekruhtur.
22- Camilerde birinci cemaatin imami mihrapta kildirmazsa, mekruh olur.
imami ve cemaati belli kimseler olan her camide, vakit namazlari, imam mihrapta olarak,
cemaat ile kilindiktan sonra, tekrar cemaatler yapilabilir. Ancak sonraki cemaatler,
mihraptan baska yerde kilmalidir! Eger sonraki cemaatin imami mihrapta bulunur, ezan ve
ikamet okunmazsa, mekruh olmaz, diyen âlimler de vardir. ihtiyaten sonraki cemaatler
mihrapta kilmamalidir! Yol kenarlarindaki belli bir imami olmayan mescitlerde, ezan ve
ikamet okunarak, mihrapta veya mescidin baska yerinde cemaatler yapilabilir.
23- imam efendi, namazi uzatip cemaati rahatsiz etmemelidir. Hadis-i
seriflerde buyuruluyor ki:
(imam olunca namazi hafif kildirin! Cemaatin içinde, küçük, yasli, hasta ve ihtiyaç
sahibi olabilir. Yalniz kilarken uzatabilirsiniz.)
(imam olan, Allahtan korksun, imamlik ettiklerinin sorumlulugunu yüklendigini bilsin!
Eger imam namazi eksiksiz kildirirsa, cemaatin sevabi kadar da imama sevap verilir. Eger
eksik kildirirsa, günahi yalniz imama olur.)
24- Farzi yalniz kilan kimsenin yaninda, o farzi cemaatle kilmaya
baslasalar, birinci rekâtte secde etmedi ise, ayakta iken, bir yana selâm vererek,
namazi bozar, imama uyar. Birinci rekâtin secdesini yapti ise, dört rekâtli farzlarda,
iki rekât kilip selâm verir. Üçüncü rekâtin secdesini yapmadi ise, ayakta bir
tarafa selâm verip bozar ve cemaate katilir. Üçüncü rekâtin secdesini yapti ise,
dört rekâti tamamlar. Sünnet veya kaza kilarken farza baslanirsa, bozmaz.
25- Yalniz namaz kilan, selâm verirken hafaza meleklerine niyet eder.
Cemaatle kilan, meleklerle birlikte sagindaki, solundaki cemaate de niyet eder.
26- Camiye giren kimse, ikamet okunup farza baslandigini görünce, hemen
imama uymalidir. Çünkü cemaatle namaz kilinirken sünnet kilmak mekruhtur.
Sabah namazinin farzi kilinirken camiye gelen, cemaatten ayri bir yerde sünneti kilip,
sonra imama uyar. Eger sünneti kilinca cemaate yetisemiyecegini zannederse, hemen imama
uyar. Artik farz kilindiktan sonra da bu sünneti kilamaz. Çünkü sabah namazinin farzi
kilindiktan sonra sünnet kilinmaz.
Ögleyin camiye gelen, ikamet okunmus veya farza durulmussa, o da hemen imama uyar. Farzi
kildiktan sonra kilamadigi ilk sünneti kilar. Sonra da son sünneti kilar. Yatsi
namazinin farzi kilinirken camiye gelen kimse ise, ögle namazinda anlatilan gibi hareket
eder.
ikindi namazinin farzi kilinirken camiye gelen kimse, hemen imama uyar. Farzdan sonra da
artik sünneti kilmaz. Çünkü ikindinin farzindan sonra nafile kilmak mekruhtur. Fakat
kaza namazi kilmak caizdir. Aksama kirk dakika kalincaya kadar kaza namazi kilinabilir.
Camiye girip, cemaat baslamadan ikindinin sünnetini iki rekât olsun kilma imkâni varsa,
iki kilmalidir. Peygamber efendimizin, ikindinin sünnetini iki rekât kildigi zamanlar da
olmustur. Eshab-i kiramdan, (Resûlullah, ikindinin farzindan önce, iki rekât namaz
kilardi) rivayetleri de vardir.
27- Imam, dördüncü rekâtte oturup, Ettehiyyatü'yü okuduktan sonra
besinci rekâte kalkmissa, cemaat oturarak imami bekler. imam, yanildigini hatirlayip
otursa ve secde-i sehv de yapmadan hemen selâm verse, cemaat de selâm verir. imam,
rükû ve secdeye giderse, cemaat imami beklemeden selâm verir. Eger imam, dördüncü
rekâtte oturmadan kalkmissa, yanildigini hatirlamayip secdeye gitse, namaz fasid olur,
yani bozulur. Cemaatin oturmasi ve selâm vermesi fayda vermez.
28- Namazlari cemaatle kilmali! Yarinki yazida cemaatle ilgili kâfi
bilgi vardir.
Kaynak: Ihlas Net
Hazirlayan: Muhammed Faruk